Polska posiada aż 17 obiektów UNESCO. Wybraliśmy dla Ciebie takie, o których wielu turystów nigdy nie słyszało. Sprawdź, czy i Ty również! Z tego artykułu dowiesz się, jakie fascynujące obiekty UNESCO w Polsce czekają na Ciebie poza utartymi ścieżkami. Zapraszamy Cię w podróż do ukrytych skarbów naszego kraju.
Od morza aż do Tatr
Polska ma długą i zawiłą historię, która pozostawiła nam wiele fascynujących zabytków: od zamków i pałaców, przez parki i kościoły, po kopalnie, fabryki i miejskie place. Jako stosunkowo duży kraj ma też dostęp do zróżnicowanej przyrody; nie bez przyczyny wielu z nas uczy się w szkole piosenki „Od morza do Tatr”. Naprawdę mamy szczęście, że nasz kraj rozpościera się na tak dużym i ciekawym terenie.
Jednak wiele osób nie wie nawet, jak wiele do zrobienia i zobaczenia oferuje Polska. Ułatwiliśmy Ci to, proponując Ci obiekty UNESCO w Polsce, które zrobią wrażenie na każdym podróżniku, a jednocześnie nie są oczywistym celem wycieczek. Pomijamy więc Stare Miasto w Krakowie i warszawską starówkę, skupiając się na miejscach mniej uczęszczanych. Czytaj dalej i dodaj te skarby do swojej listy miejsc do odwiedzenia.
Nietypowe obiekty UNESCO w Polsce – lista
Przed Tobą 8 najciekawszych miejsc dziedzictwa UNESCO w Polsce. Zainspiruj się, spakuj walizkę czy plecak i ruszaj odkrywać swój kraj!
Puszcza Białowieska
Na liście UNESCO od: 1979 roku
Zaczynamy od miejsca nie będącego wytworem ludzkich rąk, czyli należącego do dziedzictwa przyrodniczego UNESCO (P). Puszcza Białowieska jest jednym z najpiękniejszych i najstarszych obszarów leśnych w Europie. Obfituje w dziką przyrodę, w tym wiele gatunków ptaków, ssaków i owadów, mimo że człowiek nie ustaje w wysiłkach, żeby ją zagospodarować. Już Słowianie, którzy osiedlili się tu w X wieku, ścinali drzewa na drewno opałowe oraz budulec chat. Od stuleci poluje się również na dzikie zwierzęta: jelenie, wilki, dziki i bobry; w 1795 roku Puszczę Białowieską uznano nawet za rezerwat łowiecki króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Mimo to puszcza nadal zachwyca dzikimi rejonami.
Pewna część Puszczy Białowieskiej stanowi las pierwotny, który rośnie tam nieprzerwanie od początku… istnienia lasów.
Główną atrakcją Puszczy Białowieskiej jest jej dzikość i różnorodność biologiczna. Występuje tam ponad 10 000 gatunków roślin, w tym dęby mające ponad 1000 lat. Lasy są domem dla wielu zwierząt, w tym rysia, wilków i bobrów, które jednak znacznie zmniejszyły swoją liczebność wskutek ingerencji człowieka w ich siedliska. Występuje tu również kilka gatunków zagrożonych wyginięciem, w tym żubry europejskie, które uratowano przed wyginięciem dzięki programom hodowlanym.
Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy
Na liście UNESCO od: 2001 roku
Kościoły mają drewnianą konstrukcję szkieletową i są największymi w Europie budowlami tego typu. Dlaczego mają tak dziwną, drewnianą konstrukcję? Wygląd Kościołów Pokoju w Jaworze i Świdnicy ściśle wiąże się z historią, a dokładniej z traktatem westfalskim, który zakończył Wojnę Trzydziestoletnią. Był to jeden z najważniejszych traktatów w historii Europy, gdyż oznaczał koniec wojen religijnych między katolikami i protestantami. Jako rezultat traktatu katolicki cesarz Ferdynand III Habsburg zgodził się na budowę protestanckich świątyń na Dolnym Śląsku, jednak nie bez kilku warunków.
Kościoły:
- mogły być zbudowane tylko z drewna, gliny, słomy i innych materiałów zwykle nie używanych do wznoszenia dużej architektury;
- musiały leżeć poza murami miasta, ale nie dalej niż w odległości strzału armatniego;
- nie mogły wyglądać jak tradycyjny kościół ani mieć wież czy dzwonnic.
Termin Kościół Pokoju jest tłumaczeniem łacińskiego określenia ecclesia pacis. Ideą tych budowli było promowanie pokoju wśród ludzi. Piękne wnętrze miało inspirować do myślenia o miłości Boga do wszystkich, niezależnie od ich statusu czy przekonań.
Obszerne wnętrza kościołów zdobią piękne stiuki i rzeźby. Te nietypowe budowle z barwną historią to obowiązkowy punkt programu zwiedzania Dolnego Śląska, szczególnie że często odbywają się tam koncerty.
Park Mużakowski
Na liście UNESCO od: 2004 roku
Jeśli zastanawiasz się, jakie obiekty UNESCO w Polsce nadają się na piknik, koniecznie odwiedź Park Mużakowski. Jest to urzekający ogród zajmujący niemal 700 ha na obu brzegach Nysy Łużyckiej, w pobliżu miejscowości Łęknica oraz Bad Muskau po niemieckiej stronie granicy. Został zaprojektowany w latach 1815-44 dla księcia Hermanna von Pückler-Muskau jako hołd dla lokalnej przyrody, którą książę pragnął zaaranżować na kształt obrazu.
W Parku Mużakowskim rośnie wiele różnych gatunków drzew, m.in. dęby, kasztanowce, lipy i brzozy, a także drzewa owocowe, takie jak jabłonie, grusze i wiśnie. Znajdują się tam również atrakcje dla dzieci: plac zabaw ze zjeżdżalniami i huśtawkami czy małpi gaj z poręczami do wspinaczki i siatkami linowymi, na których można huśtać się z jednego drzewa na drugie. Po niemieckiej stronie obejrzysz zabudowania parkowe i większą część ogrodu. Po polskiej stronie czeka na Ciebie park w stylu naturalistycznym.
Kopalnie srebra, ołowiu i cynku w Tarnowskich Górach
Na liście UNESCO od: 2017 roku
Tarnowskie Góry to miasto na Górnym Śląsku. Od XV wieku było ośrodkiem górniczym, a obecnie znane jest z sanatoriów… oraz zabytkowych sztolni, które można aktywnie zwiedzać.
Srebro wydobywało się w okolicy dzisiejszych Tarnowskich Gór od średniowiecza. Pierwszą bryłkę srebra miał na swoim polu wyorać niejaki chłop Rybka. Dopiero później Tarnowskie Góry otrzymały prawa miejskie. W XVII wieku (za panowania króla Jana III Sobieskiego) działało tu już ponad 200 wyrobisk. Wówczas było to jedno z najważniejszych zagłębi górniczych w tej części Europy i największy obszar górnictwa kruszcowego na Górnym Śląsku.
Rudy wyczerpały się na początku XX wieku, pozostawiając jednak imponujący system korytarzy, sztolni i szybów wraz z systemem odwadniającym. Kopalnie można obecnie zwiedzać.
Hala Stulecia we Wrocławiu
Na liście UNESCO od: 2006 roku
Halę Stulecia (niem. Jahrhunderthalle) zbudowano w latach 1911 – 1913 w ramach Wystawy Stulecia we Wrocławiu, który wówczas należał do Rzeszy i nosił nazwę Breslau. Wystawa prezentowała bogactwo Dolnego Śląska, a sama hala miała być szczytem nowoczesności i możliwości technicznych. Zorganizowano konkurs na projekt budynku, na który zgłoszono aż 43 projekty. Wygrał ten autorstwa Maksa Berga.
Skąd wzięła się nazwa „Hala Stulecia”? Miało to związek z setną rocznicą wygłoszenia ważnej dla Niemców odezwy „Do mojego ludu” (niem. An Mein Volk), w której pruski król Fryderyk III wzywał poddanych do oporu przeciwko wojskom Napoleona.
Wrocławska Hala Stulecia zachwyca rozmachem. Opiera się na innowacyjnej żelbetowej konstrukcji uzupełnionej szkłem – w chwili powstania była to największa na świecie kopuła żelbetowa. Stanowi wybitny przykład wczesnego modernizmu. Łączy technologiczne zaawansowanie z walorami estetycznymi, które czerpią z historycznych form, nadając im nowoczesny kształt. W rezultacie budynek odpowiada na potrzeby społeczne i rekreacyjne: w jego skład wchodzi między innymi aula, audytorium, sceny, przestrzeń wystawiennicza. Na przestrzeni lat Hala Stulecia gościła przeróżne wydarzenia: od nazistowskich zjazdów przez Wystawę Ziem Odzyskanych w powojennej Polsce. Dziś organizuje się w niej konferencje, wystawy, mecze sportowe i koncerty.
„Polska Jerozolima” w Kalwarii Zebrzydowskiej
Na liście UNESCO od: 1999 roku
Sanktuarium Maryjno-Pasyjne w Kalwarii Zebrzydowskiej jest niezwykle popularnym zespołem architektury sakralnej. W skład kompleksu wchodzi kościół (w randze bazyliki) i klasztor bernardynów oraz aż 42 kaplice i kościoły „dróżkowe”, czyli znajdujące się na trasie tzw. Drogi Kalwaryjskiej. Całe sanktuarium leży w pięknym manierystycznym parku u stóp góry Żar w aglomeracji krakowskiej.
Początek historii sanktuarium sięga 1600 roku, kiedy Mikołaj Zebrzydowski, wojewoda krakowski, ufundował kościół – sanktuarium kalwaryjskie. Miało ono zapewnić pielgrzymom namiastkę Jerozolimy utraconej na rzecz Turków i tym samym niedostępnej w tamtych czasach. Obecnie jest to największy tego typu kompleks w Europie oraz drugi (po Jasnej Górze) najważniejszy w Polsce cel pielgrzymek. Przez wieki do Kalwarii Zebrzydowskiej pielgrzymowały miliony Polaków. Jednym z pielgrzymów był urodzony w pobliskich Wadowicach papież Jan Paweł II.
Neolityczne kopalnie w Krzemionkach Opatowskich
Na liście UNESCO od: 2019 roku
Prehistoryczna kopalnia krzemienia pasiastego w Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego zaprasza zaciekawionych archeologią zwiedzających. Każdy może tam obejrzeć, jak w zamierzchłych czasach wyglądało wydobywanie spod ziemi cennych surowców. Warto zwrócić uwagę na unikalną architekturę podziemną i doskonale zachowany krajobraz pogórniczy.
Zabytkowe krzemionki, jak nazywa się kopalnie krzemienia, pochodzą z czasów neolitu i wczesnej epoki brązu (czyli z ok. 3900-1600 p.n.e.). Jest to jedna z największych i najlepiej zachowanych tego typu kopalni na świecie. Cały obszar rozciąga się na terenie ok. 80 hektarów, gdzie znajduje się ponad 4000 wyrobisk o głębokości sięgającej niekiedy 9 metrów. Wydobywane tam bryły krzemienia ciosano, nadając im kształt siekier i dłut. Wyrabiane w świętokrzyskiem „gładzione” siekiery szlakami handlowymi trafiały do oddalonych obszarów Europy Środkowej.
Obecnie największą atrakcją turystyczną na Krzemionkach jest prawie 500-metrowa podziemna trasa, którą jako jedyną na świecie można zwiedzać. Koniecznie obejrzyj także zrekonstruowaną osadę neolityczną, w której odbywają się warsztaty archeologiczne i lekcje muzealne.
Obiekty UNESCO w Polsce: zamojska starówka
Na liście UNESCO od: 1992 roku
I wreszcie – Zamość określany mianem Padwy północy. Miasto Zamość powstało na tak zwanym „surowym korzeniu”, czyli w miejscu, gdzie wcześniej nie było żadnej wsi czy osady. Założył je w 1580 roku kanclerz i hetman Jan Zamoyski, od którego nazwiska wzięło swoją nazwę. Leżało na szlaku handlowym wiodącym z zachodniej i północnej Europy w kierunku Morza Czarnego. Zaprojektował je włoski architekt Bernardo Morando zgodnie z późnorenesansowym kanonem urbanistycznym.
Starówka w Zamościu została uznana przez komitet UNESCO za unikalny w Europie Środkowej przykład renesansowego miasta, konsekwentnie zaprojektowanego i zbudowanego zgodnie z założeniami włoskiego „miasta idealnego”. Trudo się z tym nie zgodzić. Jest nie tylko malownicza, ale także funkcjonalna i przyjazna. Wszystkie ważne miejsca znajdują się w zasięgu spaceru (lub przejażdżki jednym z dostępnych meleksów). Liczne atrakcje Zamościa zapewnią Ci dobrych kilka godzin zwiedzania. Do tego świetne restauracje i kawiarnie – czego chcieć więcej?
Co ciekawe, układ zamojskiej starówki przypomina ciało człowieka. Głową byłaby rezydencja Jana Zamoyskiego, kręgosłupem – ulica Grodzka, sercem – ratusz z charakterystyczną wieżą z zegarem, zaś płucami – katedra i Akademia Zamojska, a rękami i nogami – bastiony.
Już wiesz, jakie obiekty UNESCO w Polsce warto odwiedzić? A zatem wybierz odpowiednie walizki i ruszaj w drogę.
Zdjęcia: główne – Magda Swat, Puszcza Białowieska – k, Świdnica – Sławomir Milejski (CC), Park Mużakowski – August Kazimierz (CC), Tarnowskie Góry – Krzysztof Korzeniec dla portalu kopalniasrebra.pl, Hala Stulecia – Yevehniia, Kalwaria Zebrzydowska – Mariusz Cieszewski dla MSZ, Zamość – Mariusz Cieszewski dla MSZ.
